Religie in Albanië - christelijk of islamitisch land?

Volgens de grondwet is Albanië een wereldlijke staat en als zodanig "neutraal in geloofs- en gewetenszaken". De meest voorkomende godsdiensten in Albanië zijn de seculiere islam, agnosticisme en het christendom. Volgens de resultaten van 2013 38 % van Albanezen naar seculiere/niet-praktiserende islamwaarmee het de grootste godsdienst in het land is. De meerderheid van de Albanese moslims zijn seculiere soennieten, met een aanzienlijke sjiitische minderheid van Bektashi.

De 35 % van de bevolking is christen. en is daarmee de op één na grootste religie in het land. De rest van de bevolking is niet-religieus of behoort tot andere religieuze groepen. Een volkstelling vóór de Tweede Wereldoorlog gaf een ruwe verdeling van de bevolking: 70 % moslims, 20 % oosters-orthodoxen en 10 % rooms-katholieken. Vóór de Ottomaanse invasie van de Balkan was de meerderheid van de Albanezen Grieks-orthodox.

Et'hem Bey Moskee Tirana

In 1967 werden religieuze praktijken officieel verboden in Albanië, waardoor het land de eerste en enige grondwettelijk atheïstische staat werd die ooit heeft bestaan. Na de val van het staatscommunisme werden religieuze activiteiten in 1991 hervat. Onder de mensen die een van de vier grote religies in Albanië aanhangen, is er een mengeling van verschillende religieuze tradities en heidense tradities uit het voorchristelijke tijdperk. Het gerapporteerde orthodoxe percentage kan lager zijn dan het werkelijke cijfer vanwege de boycot van de volkstelling, maar ook omdat de volkstellers geen contact hebben opgenomen met een zeer groot aantal mensen in het zuiden, dat van oudsher een orthodox bolwerk is.

Er waren andere ernstige beschuldigingen over het gedrag van het volkstellingspersoneel die de resultaten van de volkstelling van 2011 kunnen hebben beïnvloed. Er waren enkele gevallen waarin het personeel de vragenlijst over religie invulde zonder het de deelnemers te vragen of waarin het personeel potloden gebruikte die niet waren toegestaan.

Maar zelfs onder degenen die een religie hebben aangegeven, heeft de meerderheid van de bevolking in Albanië een meer seculiere interpretatie van religie dan het geval is in andere landen. In augustus 2012 bleek uit een onderzoek van Pew Research dat slechts 5-10 % van de moslimbevolking religie als een zeer belangrijke factor in hun leven beschouwen.

Dit is het laagste percentage ter wereld onder landen met een grote moslimbevolking. Een ander onderzoek, uitgevoerd door Gallup Global Reports in 2010, laat zien dat religie een rol speelt voor 25-39 % van de Albanezen en plaatst Albanië op de dertiende plaats van minst religieuze landen ter wereld.

De grondwet voorziet in vrijheid van godsdienst en de regering verklaart dit recht over het algemeen te respecteren. De regering zet zich in voor secularisme. Er is geen officiële religie en alle religies hebben gelijke rechten; de overheersende religieuze gemeenschappen (soennitische moslims, bektashi, orthodoxen en katholieken) genieten echter een hogere mate van officiële erkenning (bijv. nationale feestdagen) en sociale status vanwege hun historische aanwezigheid in het land. De officiële feestdagen omvatten de heilige dagen van alle vier de overheersende religies.

Alle geregistreerde religieuze groepen hebben het recht om bankrekeningen aan te houden en eigendommen en gebouwen te bezitten. Er zijn geen beperkingen op de manier waarop gezinnen hun kinderen opvoeden wat betreft religieuze praktijken. De over het algemeen vriendschappelijke relatie tussen religies in de samenleving draagt bij aan de godsdienstvrijheid.

De import van religie in postcommunistisch Albanië

Nadat het communistische regime in 1944 de macht in Albanië overnam, werden geestelijken van alle geloofsovertuigingen, waaronder moslims, rooms-katholieken en oosters-orthodoxen, publiekelijk belasterd, vernederd, vervolgd en geëxecuteerd. Religieuze eigendommen werden in 1946 genationaliseerd en rond dezelfde tijd werden religieuze instellingen gesloten of omgebouwd tot pakhuizen, gymnastiekzalen, werkplaatsen of culturele centra. In de communistische grondwet van 1976 werd Albanië de eerste constitutionele atheïstische staat ter wereld.

In artikel 37 van de grondwet stond: "De staat erkent geen enkele religie" (Kushtetuta 1976). Albanezen werden gedwongen hun religie te verloochenen, hun geloofssysteem te veranderen en de nieuwe socialistische levenswijze te omarmen, waarin seculiere goden zoals de Communistische Partij en haar leiders werden geprezen. Het beeld van de partijleider verving religieuze iconen. Jonge mensen werden aangemoedigd om seculiere doelen na te streven en hun leven op te offeren voor de communistische goden.

Na de val van het communisme hebben Albanese geestelijken en buitenlandse missionarissen de religiositeit in het land nieuw leven ingeblazen. Aangezien er meer dan drie decennia lang geen religieuze instellingen en geestelijken in Albanië waren, speelden buitenlandse actoren een belangrijke rol bij de terugkeer van religie in het sociale leven en onder jongeren. Het postcommunistische Albanië is een goed voorbeeld van de invoer van religie in een voorheen atheïstisch land, waar geen gekwalificeerde geestelijken, geen religieuze instellingen en geen sterk religieus geloof waren.

In het permissieve postcommunistische Albanië hechtten mensen, met name jongeren, verschillende betekenissen aan religie en religiositeit. Louter studies en onderzoeken naar traditionele geloofsgemeenschappen zouden geen bruikbaar inzicht verschaffen in de belangrijke veranderingen die het religieuze veld in Albanië na de val van het communistische regime heeft beïnvloed en de huidige uitdagingen waar nieuwe en "traditionele" kerkgenootschappen voor staan.

De postcommunistische religieuze context wordt gedomineerd door twee tegengestelde trends: de eerste trend wordt gekenmerkt door de wettelijke organisatie van religieuze praktijken in de publieke sfeer, die vrijheden en gelijke rechten toekent aan "traditionele" religies die door de staat worden erkend, maar autonoom en onafhankelijk zijn van de staat. De andere trend wordt gekenmerkt door de rituelen en praktijken van gelovigen uit het buitenland die aandringen op de oprichting van nieuwe autonome religieuze gemeenschappen.

Dit artikel analyseert religieus "communitarisme" niet in de traditionele zin, maar onderzoekt de belangrijkste religieuze identificaties en sociale relaties en bespreekt hun implicaties. De analyse is gebaseerd op enquêtegegevens en vrije en open interviews die voornamelijk zijn afgenomen bij studenten van de Faculteit Politieke Wetenschappen van de Universiteit van Tirana en de Europese Universiteit van Tirana, en op de studie van verschillende sociale netwerken en nationale enquêtes. Het artikel is verdeeld in drie delen, die de volgende onderwerpen behandelen: Inzichten in de literatuur, de historische achtergrond van de secularisatie van Albanië en de huidige religieuze trends en praktijken.

Vergunningen voor religieuze groepen

De regering eist geen registratie of vergunning van religieuze groepen, maar het Staatscomité voor sekten houdt gegevens en statistieken bij over buitenlandse religieuze organisaties die om hulp vragen. Tijdens de verslagperiode heeft geen enkele groep melding gemaakt van problemen met de registratie. Alle geregistreerde religieuze groepen hebben het recht om bankrekeningen aan te houden en eigendom te bezitten. Religieuze bewegingen kunnen de officiële status van rechtspersoon krijgen door zich te laten registreren bij de districtsrechtbank van Tirana in overeenstemming met de wet op non-profitorganisaties.

De wet erkent de status van een vereniging zonder winstoogmerk, ongeacht of de organisatie een cultureel, recreatief, religieus of humanitair karakter heeft. Alle religieuze gemeenschappen hebben de regering bekritiseerd voor haar onwil om hen een belastingvrije status te verlenen. Sinds 2003 zijn buitenlandse religieuze missionarissen vrijgesteld van de verblijfsbelasting.

De Staatscommissie voor Sekten, die onder het ministerie van Toerisme, Cultuur, Jeugd en Sport valt, heeft als taak de betrekkingen tussen de overheid en alle religieuze gemeenschappen te regelen, de vrijheid van godsdienst te beschermen en samenwerking en begrip tussen religies te bevorderen. De commissie beweert dat haar gegevens over religieuze organisaties het verlenen van verblijfsvergunningen door de politie aan buitenlandse werknemers van verschillende religieuze organisaties vergemakkelijken.

Tijdens de verslagperiode heeft geen enkele organisatie melding gemaakt van moeilijkheden bij het verkrijgen van verblijfsvergunningen. In de regel kregen buitenlandse religieuze missionarissen echter slechts een verblijfsvergunning voor één jaar, in plaats van de vijf jaar die wettelijk is toegestaan voor personen die langer dan twee jaar in het land verblijven. Tijdens de verslagperiode begon het Comité met de regering samen te werken aan criteria op grond waarvan gevestigde religieuze organisaties met langdurige banden met het land verblijfsvergunningen voor een langere periode, tot maximaal vijf jaar, zouden kunnen krijgen.

Er is geen wet of regelgeving die religieuze organisaties verplicht om de commissie te informeren over hun activiteiten; artikel 10 van de grondwet voorziet echter in aparte bilaterale overeenkomsten die de betrekkingen tussen de regering en religieuze gemeenschappen regelen. De katholieke kerk is nog steeds de enige religieuze gemeenschap die een dergelijke overeenkomst met de regering heeft gesloten.

Het comité kreeg het mandaat om te onderhandelen over overeenkomsten met de drie overblijvende groepen en richtte daartoe in mei 2006 een werkgroep op. Naar verluidt bereikte het comité een overeenkomst met drie groepen - de moslimgemeenschap, de orthodoxe gemeenschap en de moslim Bektashi-gemeenschap. De protestantse koepelorganisatie VUSH benaderde het comité om te onderhandelen over een bilaterale overeenkomst, maar had aan het eind van de verslagperiode nog geen reactie ontvangen.

6 interessante feiten over religies in Albanië

• In Albanië is het gebruikelijk dat mensen met verschillende geloofsovertuigingen met elkaar trouwen.
• Zoals ik al zei, was religie vroeger verboden in Albanië. De reden hiervoor was de bedreiging die het vormde voor de politieke en sociale stabiliteit van het land. Omdat religieuze instellingen altijd als opportunistisch werden beschouwd en sterk afhankelijk waren van de financiële steun van hun sponsors en donoren, vormden ze een bedreiging voor de Albanese samenleving. Het antwoord op dit probleem is dus om van het hele land een atheïstische staat te maken en de atheïstische propaganda voort te zetten, aldus Enver Hoxha.
• Tijdens het bewind van Enver Hoxha werden veel kerken en moskeeën vernietigd of omgebouwd tot ziekenhuizen of bioscopen. Gelovigen werden ook gestraft en veel religieuze leiders werden vermoord.
• 18 januari 1991 is een belangrijke datum voor de Albanezen, want op die dag keerde de godsdienstvrijheid terug in Albanië.
• Kerken en moskeeën naast elkaar is een veelvoorkomend gezicht in Albanië.
• De Et'hem Bey Moskee is een van de oudste en meest historische gebouwen in Albanië. Het is ook een van de populairste plaatsen voor bezoekers. De bouw van de moskee begon aan het einde van de 18e eeuw. Het is ook een symbool van religieuze vrijheid.